Notariusz jest prawnikiem, który pełni kluczową rolę w obrocie prawnym i gospodarczym. Jego zadania polegają głównie na sporządzaniu i uwierzytelnianiu dokumentów, które wymagają specjalnej formy prawnej oraz nadawaniu im mocy urzędowej. Notariusz działa jako bezstronny świadek i gwarantuje, że strony biorące udział w czynnościach notarialnych są świadome konsekwencji prawnych podejmowanych działań oraz że dokumenty sporządzone zgodnie z prawem nie budzą wątpliwości co do swojej autentyczności.
Główne obowiązki notariusza
- Sporządzanie aktów notarialnych – Jednym z najważniejszych zadań notariusza jest sporządzanie aktów notarialnych. Dotyczy to czynności prawnych, które zgodnie z prawem wymagają takiej formy dla swojej ważności. Przykładem mogą być:
- umowy sprzedaży nieruchomości,
- darowizny,
- testamenty,
- pełnomocnictwa.
- Poświadczenia – Notariusz ma prawo do poświadczania różnego rodzaju dokumentów oraz czynności. Może to być:
- poświadczenie podpisu – notariusz potwierdza, że podpis został złożony w jego obecności przez osobę do tego uprawnioną,
- poświadczenie zgodności kopii z oryginałem – np. przy składaniu dokumentów do urzędów,
- poświadczenie daty – tzw. data pewna, która gwarantuje, że dany dokument istniał w określonym czasie.
- Protest weksli i czeków – W przypadku weksli i czeków, które nie zostały uregulowane w terminie, notariusz może sporządzać tzw. protest, co jest formalnym stwierdzeniem braku zapłaty. Jest to niezbędny krok do dochodzenia należności na drodze sądowej.
- Sporządzanie testamentów – Testament sporządzony w formie aktu notarialnego jest jednym z najbezpieczniejszych sposobów na uregulowanie kwestii dziedziczenia. Notariusz nie tylko pomaga w prawidłowym sporządzeniu testamentu, ale również przechowuje go, zapewniając jego bezpieczeństwo i dostępność po śmierci testatora.
- Przyjmowanie na przechowanie dokumentów, pieniędzy i papierów wartościowych – Notariusz, działając na zlecenie stron, może przyjmować na przechowanie pieniądze, dokumenty oraz inne przedmioty, co ma szczególne znaczenie w transakcjach związanych z kupnem nieruchomości. Złożenie pieniędzy u notariusza daje obu stronom transakcji gwarancję, że zostaną one wypłacone w odpowiednim momencie, np. po zakończeniu procedury sprzedaży.
- Doręczenia oświadczeń – Notariusz może doręczać oświadczenia woli stron (np. w sprawach związanych z odstąpieniem od umowy). Ma to szczególne znaczenie, gdy chcemy mieć pewność, że oświadczenie zostało dostarczone drugiej stronie i ma ono skutek prawny.
Rola notariusza w obrocie nieruchomościami
Jednym z najważniejszych obszarów, w których notariusz odgrywa kluczową rolę, jest obrót nieruchomościami. Sprzedaż, darowizna czy zamiana nieruchomości wymaga sporządzenia aktu notarialnego. Notariusz nie tylko sporządza umowę, ale również dokonuje sprawdzenia ksiąg wieczystych, potwierdza tożsamość stron oraz dba o to, aby transakcja przebiegała zgodnie z prawem.
Odpowiedzialność notariusza
Notariusz ponosi dużą odpowiedzialność za prawidłowość swoich czynności. Może odpowiadać zarówno cywilnie, jak i karnie za błędy popełnione w trakcie sporządzania aktów notarialnych. Każdy notariusz jest zobowiązany do posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, co chroni klientów przed ewentualnymi szkodami wynikającymi z jego działalności.
Kto może zostać notariuszem?
Aby zostać notariuszem, trzeba spełnić szereg warunków. W Polsce, zgodnie z ustawą, kandydat na notariusza musi:
- ukończyć studia prawnicze,
- odbyć aplikację notarialną,
- zdać egzamin notarialny,
- odbyć asesurę (praktykę w kancelarii notarialnej),
- zostać mianowanym przez ministra sprawiedliwości.
Notariusze są mianowani na czas nieokreślony i prowadzą własne kancelarie notarialne, ale ich działalność jest ściśle nadzorowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości oraz samorząd notarialny.